Η διπλή επίδραση των υποκατάστατων ζάχαρης: Βελτιωμένη στοματική υγεία, μειωμένη γνωστική λειτουργία

Iveta Ramonaite, Dental Tribune International

Τρι. 21 Οκτωβρίου 2025

Μοιράσου

Αποθήκευσε

ΣΑΟ ΠΑΟΛΟ, Βραζιλία: Τα υποκατάστατα ζάχαρης έχουν προωθηθεί ως μια πιο υγιεινή εναλλακτική λύση λόγω του χαμηλού τερηδονογόνου δυναμικού τους και του ρόλου τους στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης τερηδόνας. Η έρευνα έχει επίσης δείξει ότι έχουν ελάχιστες επιδράσεις στα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, γεγονός που τα καθιστά συχνή επιλογή για άτομα με διαβήτη. Ωστόσο, πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης υποκατάστατων ζάχαρης και της γνωστικής έκπτωσης. Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία εξέτασης τόσο των συστηματικών όσο και των στοματικών επιδράσεων στην υγεία κατά την αξιολaόγηση των συνολικών τους οφελών.

Τα ευρήματα προέρχονται από μια διαχρονική παρατηρητική ανάλυση με χρήση δεδομένων από 12.772 δημοσίους υπαλλήλους ηλικίας 35 ετών και άνω, που συμμετείχαν στη Βραζιλιάνικη Διαχρονική Μελέτη Υγείας Ενηλίκων. Η μελέτη αξιολόγησε τους συμμετέχοντες κατά την ένταξή τους το 2008–2010 και στη συνέχεια το 2012–2014 και το 2017–2019. Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες, ανάλογα με την πρόσληψη γλυκαντικών χαμηλών ή μηδενικών θερμίδων, η οποία κυμαινόταν από μέσο όρο 20 mg την ημέρα στην ομάδα με τη χαμηλότερη πρόσληψη έως 191 mg την ημέρα στην ομάδα με την υψηλότερη πρόσληψη. Για σύγκριση, τα επίπεδα αυτά βρίσκονται αρκετά κάτω από τα αποδεκτά ημερήσια όρια πρόσληψης που έχουν θεσπιστεί από τις ρυθμιστικές αρχές, αλλά εντάσσονται στο εύρος που μπορεί να καταναλώσει κάποιος μέσω αναψυκτικών τύπου light, τσίχλας χωρίς ζάχαρη ή άλλων προϊόντων που περιέχουν γλυκαντικά χαμηλών ή μηδενικών θερμίδων.

Όλοι οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν αναλυτικά ερωτηματολόγια διατροφής στην αρχή της μελέτης. Οι γνωστικές αξιολογήσεις —συμπεριλαμβανομένων δοκιμασιών λεκτικής ευχέρειας, ανάκλησης λέξεων, εργαζόμενης μνήμης και ταχύτητας επεξεργασίας— πραγματοποιήθηκαν κατά την έναρξη και επαναλήφθηκαν στο μέσο και στο τέλος της μελέτης.

Μετά την προσαρμογή για ηλικία, φύλο, αρτηριακή πίεση και καρδιαγγειακή νόσο, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα άτομα στην ομάδα με τη μεγαλύτερη πρόσληψη παρουσίασαν γνωστική έκπτωση με ρυθμό κατά 62% ταχύτερο σε σύγκριση με εκείνους με ελάχιστη πρόσληψη, ρυθμό συγκρίσιμο με αυτόν που αναμένεται από περίπου 1,6 χρόνια φυσιολογικής γήρανσης. Αυτό αντιπροσωπεύει μια μετριοπαθή αλλά μετρήσιμη διαφορά στη γνωστική απόδοση. Οι συμμετέχοντες στην ενδιάμεση ομάδα εμφάνισαν έκπτωση κατά 35% ταχύτερη, αντίστοιχη με περίπου 1,3 χρόνια γήρανσης. Η συσχέτιση παρέμεινε για τους συμμετέχοντες κάτω των 60 ετών. Όταν τα δεδομένα αναλύθηκαν ανάλογα με την ύπαρξη διαβήτη, η υψηλότερη πρόσληψη συνδέθηκε με ταχύτερη μείωση της λεκτικής ευχέρειας και της συνολικής γνωστικής λειτουργίας σε συμμετέχοντες χωρίς διαβήτη και με ταχύτερη μείωση της μνήμης και της συνολικής γνωστικής λειτουργίας σε εκείνους με διαβήτη.

« τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι ορισμένα γλυκαντικά μπορεί να έχουν αρνητικές επιδράσεις στην υγεία του εγκεφάλου με την πάροδο του χρόνου.»—Η δρ Claudia Kimie Suemoto, Πανεπιστήμιο Σάο Πάολο

Έξι από τα επτά γλυκαντικά που μελετήθηκαν —ασπαρτάμη, σακχαρίνη, ακεσουλφαμικό κάλιο, ερυθριτόλη, ξυλιτόλη και σορβιτόλη— συνδέθηκαν με ταχύτερη έκπτωση στη μνήμη και τη λεκτική ευχέρεια. Η ταγατόζη, ωστόσο, δεν εμφάνισε τέτοια συσχέτιση.

«Τα γλυκαντικά χαμηλών ή μηδενικών θερμίδων συχνά θεωρούνται ως μια υγιεινή εναλλακτική λύση στη ζάχαρη· ωστόσο, τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι ορισμένα γλυκαντικά μπορεί να έχουν αρνητικές επιδράσεις στην υγεία του εγκεφάλου με την πάροδο του χρόνου», δήλωσε η κύρια συγγραφέας, δρ Claudia Kimie Suemoto, αναπληρώτρια καθηγήτρια γηριατρικής στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο, σε δελτίο Τύπου.

Δεδομένου ότι η μελέτη δεν περιέλαβε όλα τα τεχνητά γλυκαντικά και τα διατροφικά δεδομένα βασίστηκαν σε αυτοαναφορές των συμμετεχόντων, απαιτείται περαιτέρω έρευνα για την επιβεβαίωση των ευρημάτων. Επιπλέον, η δρ Suemoto συνέστησε να διερευνηθούν και άλλες εκλεπτυσμένες εναλλακτικές λύσεις της ζάχαρης, όπως ο πουρές μήλου, το μέλι, το σιρόπι σφενδάμου ή η ζάχαρη καρύδας, ως πιο υγιεινές επιλογές.

Σύνδεση μεταξύ υποκατάστατων ζάχαρης και στοματικής υγείας

Ενώ η μελέτη εγείρει ερωτήματα σχετικά με τις συστημικές επιπτώσεις στην υγεία, τα στοιχεία που αφορούν τη στοματική υγεία συνεχίζουν να δείχνουν οφέλη. Μια συστηματική ανασκόπηση του 2024, η οποία εξέτασε 977 μελέτες για τα υποκατάστατα ζάχαρης, διαπίστωσε ότι τα σάκχαρα αλκοόλης —συμπεριλαμβανομένων της ξυλιτόλης, της σορβιτόλης, της ερυθριτόλης και της μαλτιτόλης— μείωναν σταθερά τα τερηδονογόνα βακτήρια στο σάλιο και στην οδοντική πλάκα. Επιπλέον, μια μελέτη του 2025 ανέφερε ότι η αντικατάσταση της ζάχαρης με ασπαρτάμη μπορεί να μειώσει την εμφάνιση τερηδόνας, καθώς και την παραγωγή οξέων στο στόμα και τη διαβρωτική φθορά των δοντιών. Οι συγγραφείς της μελέτης σημείωσαν, ωστόσο, ότι η μείωση της τερηδόνας αποδίδεται πιθανότερα στην αποφυγή κατανάλωσης ζάχαρης παρά σε οποιοδήποτε άμεσο βιολογικό αποτέλεσμα της ασπαρτάμης.

Ορισμένοι οδοντιατρικοί οργανισμοί έχουν δημοσιεύσει δηλώσεις και θέσεις σχετικά με τα υποκατάστατα ζάχαρης. Για παράδειγμα, η Αμερικανική Οδοντιατρική Ένωση αναφέρει ότι τα σάκχαρα αλκοόλης και άλλα μη σακχαρούχα γλυκαντικά μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της τερηδόνας μέσω της αντικατάστασης των ζυμώσιμων σακχάρων, της μείωσης της παραγωγής οξέων, της αναστολής της ανάπτυξης του Streptococcus mutans και της αύξησης της ροής του σάλιου. Επιπλέον, η Παγκόσμια Οδοντιατρική Ομοσπονδία (FDI) υποστηρίζει ότι η αντικατάσταση των σακχάρων με μη τερηδονογόνα υποκατάστατα σε τρόφιμα, ποτά και τσίχλες συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης τερηδόνας.

Ετικέτες: